تفاوت عود و بربط و عود ايراني

عود در سال هاي اخير چند تجربه جديد را پشت سر گذاشته است.
نخست ساخت عودي با صفحه پوستي است.
اين ابتكار توسط ابراهيم قنبري مهر، محقق و مبدع بزرگ در زمينه ساخت آلات موسيقي ايراني صورت گرفته است
كه در آن، روي بخشي از صفحه چوبي عود كه محل قرارگيري خرك مي باشد، پوست مي اندازند.
در نتيجه صداي ساز كمي به سمت سازهاي مضرابي پوستي نظير تار و رباب ميل مي كند.

تحول ديگر در زمينه ساختمان عود، پيدايش بربط ايراني با صفحه اي چوبي است
كه باز هم به كوشش ابراهيم قنبري مهر عملي شد.
اين هنرمند توانا بر اساس تصاوير به جا مانده از گذشته،
اندازه هاي بربط را استخراج كرد و يك نمونه صرفاً براي نگهداري در موزه ساخت.

ساز ياد شده از نظر ظاهري شباهت زيادي به آن نقش ها دارد
و در واقع مي توان چنين استنباط كرد كه بربط ايراني از نظر اندازه كوچك تر از عود مورد استفاده اعراب بوده است.
در واقع اعراب پس از آشنايي با بربط ايراني،
متناسب با فرهنگ خود تغييراتي در ساختمان و حتي نام آن ايجاد كردند.
واژه عود نام عربي همان بربط است.
از سويي ديگر موسيقي عربي نيازمند انعكاس بيشتر و صداي بم تري بود،
به همين دليل كاسه بربط بزرگ تر ساخته شد تا جوابگوي اين نياز باشد.

بربط ايراني در واقع يك عود كاسه كوچك با دسته اي بلندتر است.
اين ساز، همانند ديگر عودها پنج جفت سيم دارد
و هيچ تفاوتي در نواختن آن با ديگر عودها وجود ندارد.
به همين دليل يك نوازنده كه با انواع عود آشنا باشد، مي تواند با اين بربط نيز به سادگي بنوازد.
در بربط، نسبت بزرگي كاسه به بدن انسان متناسب تر از عود عربي است
به گونه اي كه وقتي نوازنده آن را در بر مي گيرد، زيباتر جلوه مي كند.

براي كاسه كوچك تر و دسته بلندتر آن مي توان مزاياي زير را نام برد:
طول دسته آن به اندازه نواختن يك نت نسبت به عود هاي رايج در خاورميانه بلندتر است.
به عبارتي مي توان گفت در روي سيم اول در قسمت پاييني دسته به جاي نت "سل" نت "لا" را داريم.
به علاوه قسمت جلويي دسته اين ساز بلندتر است و تا قسمت مركزي صفحه ادامه مي يابد.
اين دوعامل به نوازنده كمك مي كند كه به راحتي در هنگام هاي (Octave) بالاتر بنوازد.

آموزشگاه موسيقي

بدون هيچ تغييري در ابعاد كلي ساز، كاسه آن كوچكتر از انواع ديگر عود ساخته مي شود
و اين موضوع سبب مي شود تا هنگامي كه نوازنده ساز را مي نوازد، احساس راحتي بيشتري داشته باشد.
اين تفاوت، احتمال به وجود آمدن درد در شانه نوازنده را به هنگام نوازندگي كاهش مي دهد.
سيم گير و سرپنجه (و شكل اتصال آن به دسته) در اين نوع بربط با طرحي جديد ساخته شده اند.
به همين خاطر زيباتر به نظر مي رسند.
در سيم گير، هر سيمي مي تواند از طريق يك سوراخ از ميان سيم گير بگذرد و سپس در روي سيم گير بسته شود.
پشت شيطانك، قرقره هاي كوچكي وجود دارد كه كوك كردن را آسان تر مي كند و دوام سيم ها را بيشتر مي كند.
ساخت عود برقي با الگوبرداري از گيتار الكتريك،
يكي ديگر از تجربه هاي نوين عودسازي است كه غالباً از سوي نوازندگان عرب دنبال مي شود.
در نخستين تجربه، ابتدا كاسه عود حذف شد ولي صفحه آن همچنان ايفاي نقش مي كرد.

در نوع ديگري از عودهاي برقي، حتي صفحه ساز هم حذف شد و تنها يك قاب شبيه عود باقي ماند.
شيوه صدادهي عودهاي برقي به اين صورت است كه
لرزش سيم ها از طريق يك حسگر (sensor) به يك دستگاه تقويت كننده صوت منتقل مي شود
و صداها فقط از طريق بلندگو قابل شنيدن خواهد بود.